تجهیزات طیف‌سنجی آزمایشگاهی چیست؟

طیف‌سنجی (Spectroscopy) مجموعه‌ای از تکنیک‌های آنالیز است که با استفاده از برهم‌کنش نور یا تابش الکترومغناطیسی با ماده، اطلاعات دقیق و کمی درباره ساختار، غلظت، ترکیب و ماهیت شیمیایی نمونه‌ها ارائه می‌دهد.

تجهیزات طیف‌سنجی آزمایشگاهی شامل دستگاه‌هایی هستند که بر اساس طول‌موج، فرکانس، یا انرژی تابش، طیف جذب، نشر یا پراکندگی نمونه را اندازه‌گیری می‌کنند.

انواع تجهیزات طیف‌سنجی آزمایشگاهی

در ادامه رایج‌ترین انواع دستگاه‌های طیف‌سنجی را معرفی می‌کنیم:

1. اسپکتروفتومتر UV-Vis

• محدوده طیفی: 190–1100 نانومتر

• کاربرد: اندازه‌گیری جذب نوری مواد در محلول

• صنایع: زیست‌شناسی، شیمی، داروسازی، محیط زیست

• برندها: Thermo, Shimadzu, Jenway, Biochrom

2. طیف‌سنج FTIR (Fourier Transform Infrared)

• محدوده طیفی: 400–4000 cm⁻¹

• کاربرد: شناسایی گروه‌های عاملی، ترکیبات آلی، پلیمرها

• قابلیت آنالیز جامد، مایع و گاز

• برندها: Bruker, PerkinElmer, Agilent, Shimadzu

3. طیف‌سنج جذب اتمی (AAS)

• تکنولوژی: جذب نور توسط اتم‌های آزاد

• کاربرد: سنجش فلزات سنگین (سرب، جیوه، کادمیوم و...)

• حساسیت بالا در سطح ppm و ppb

• مناسب برای: صنایع غذایی، داروسازی، آب و فاضلاب

4. طیف‌سنج نشری ICP-OES / ICP-MS

• ICP-OES: نشری، برای آنالیز همزمان چندین عنصر

• ICP-MS: حساس‌تر، اندازه‌گیری در سطح ppt

• کاربرد: فلزات سنگین، عناصر کمیاب، آنالیز محیط زیست

• برندها: Agilent, PerkinElmer, Thermo Fisher

5. طیف‌سنج NMR (رزونانس مغناطیسی هسته‌ای)

• کاربرد: تعیین ساختار مولکولی ترکیبات آلی

• تحلیل دقیق پیوندها و ایزومرها

• مورد استفاده در تحقیقات دارویی، پلیمر، و شیمی آلی

• برندهای معروف: Bruker, JEOL

6. طیف‌سنج فلورسانس

• کاربرد: آنالیز ترکیبات فلورسانس‌دار مانند رنگ‌ها، داروها

• حساسیت بالا در اندازه‌گیری غلظت‌های پایین

• مناسب در: تحقیقات بیوشیمیایی، ژنتیک، محیط زیست

7. طیف‌سنج رامان (Raman Spectroscopy)

• آنالیز بر اساس پراکندگی رامان نور لیزر

• کاربرد در تعیین ساختار کریستالی، فاز مواد، آلاینده‌ها

• بدون نیاز به آماده‌سازی پیچیده نمونه

کاربرد تجهیزات طیف‌سنجی در صنایع مختلف

نکات مهم در انتخاب تجهیزات طیف‌سنجی

✅ نوع ماده مورد آنالیز (جامد، مایع، گاز)
✅ حساسیت و دقت مورد نیاز
✅ محدوده طول‌موج یا فرکانس کاری
✅ قابلیت آنالیز هم‌زمان چند عنصر یا ماده
✅ فضای آزمایشگاه و بودجه
✅ برند و خدمات پس از فروش

برندهای مطرح در تجهیزات طیف‌سنجی

• Bruker (آلمان)

• Thermo Scientific (آمریکا)

• Shimadzu (ژاپن)

• PerkinElmer (آمریکا)

• Agilent Technologies (آمریکا)

• Analytik Jena (آلمان)

نتیجه گیری

تجهیزات طیف‌سنجی آزمایشگاهی با ارائه آنالیز دقیق و غیرمخرب، نقش مهمی در کنترل کیفیت، پژوهش و توسعه محصولات جدید دارند. انتخاب صحیح نوع دستگاه بر اساس کاربرد، بودجه و ویژگی‌های فنی، تضمین‌کننده‌ی عملکرد مطلوب در هر آزمایشگاه تخصصی است.